Hiện nay, nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt vẫn là một dấu chấm hỏi, chưa có nghiên cứu nào tìm ra được chính xác nguyên nhân gây bệnh. Nhưng các nghiên cứu đã đưa ra những yếu tố tác động làm tăng khả năng bị bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm về nguyên nhân cùng các yếu tố nguy cơ gây phì đại tuyến tiền liệt.
Mục lục
Phì đại tuyến tiền liệt là gì?
Phì đại tuyến tiền liệt hay còn có các tên gọi là tăng sinh tuyến tiền liệt lành tính, u xơ tuyến tiền liệt. Đây là bệnh lành tính do sự tăng sinh kích thước của tuyến tiền liệt có thể khiến chèn ép niệu đạo và bàng quang gây ra các rối loạn tiểu tiện đặc trưng bởi hai hội chứng rối loạn là hội chứng kích thích và hội chứng bít tắc:
- Hội chứng kích thích: do ứ đọng nước tiểu như: đái rắt ban ngày, ban đêm, mót đái liên tục, không nhịn được, đái nhỏ giọt tự động, dễ dẫn đến viêm nhiễm.
- Hội chứng bít tắc: làm rối loạn không đi tiểu được như đái khó, tia đái nhỏ, đái chậm, phải chờ mới đái được, tia đái ngắt quãng, phải rặn đái, đái làm nhiều lần.
Phì đại tuyến tiền liệt thường xảy ra ở nam giới trung niên ngoài 40 tuổi tuy nhiên trên 50 tuổi thì các biểu hiện của bệnh sẽ rõ ràng hơn.
Nguyên nhân phì đại tuyến tiền liệt
Hiện nay nguyên nhân gây tăng sản lành tuyến tiền liệt chưa được biết rõ. Tuy nhiên có hai yếu tố trong cơ thể quan trọng liên quan đến nguyên nhân gây bệnh đó là: ảnh hưởng của độ tuổi tới hormon và ảnh hưởng của nội tiết.
Ảnh hưởng của độ tuổi
Nam giới trên 50 tuổi, nội tiết thay đổi: Testosteron giảm, Estrogen tăng.
Estrogen có tác động gián tiếp làm tăng tính nhạy cảm của thụ cảm Dihydrotestosteron (DHT) gây tăng sản lành tuyến tiền liệt
Ảnh hưởng của nội tiết
Trong cơ thể nam giới, 95% Testosteron được tinh hoàn tiết ra, Testosteron được chuyển thành Dihydrotestosteron (DHT) thông qua men 5 alpha Reductase, DHT mới thực sự có tác dụng gây bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
DHT kích thích vào các thụ cảm androgen thúc đẩy sự sao chép và dịch mã qua yếu tố tăng trưởng tác động làm tăng sản lành tính tuyến tiền liệt
DHT tác dụng lên tế bào mô đích thông qua cơ chế hoạt hoá hệ gen, kiểm soát sự sinh trưởng và biệt hoá của tế bào tuyến tiền liệt.
Ngoài DHT thì các hormone khác đóng vai trò:
- Estrogen: Estrogen có tác dụng hỗ trợ với androgen, estrogen kích thích trực tiếp sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt, ngược lại estrogen liều cao có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của tuyến này. Hàm lượng estrogen tăng ở nam giới trên 50 tuổi do testosteron giảm, dẫn đến biến đổi tỷ lệ testosteron/estrogen – tỷ số này ảnh hưởng tới tuyến tiền liệt.
- Prolactin: Prolactin có vai trò kích thích sự sinh trưởng của tuyến tiền liệt.
- Hormone kích thích tuyến sinh dục : Hormone LH giám sát lượng testosteron do các tế bào Leydig của tinh hoàn sản xuất ra..
Yếu tố nguy cơ gây phì đại tuyến tiền liệt
Tuổi tác
Nguy cơ mắc bệnh tăng rõ rệt theo độ tuổi. Theo “Nghiên cứu tuổi già của Krimpen và Baltimore” cho thấy tỷ lệ tăng trưởng tuyến tiền liệt kích thước và khối lượng là 2,0% –2,5% mỗi năm ở nam giới lớn tuổi .
Sự phát triển liên tục của tuyến tiền liệt là một yếu tố nguy cơ cho các rối loạn tiểu tiện và các tuyến tiền liệt lớn hơn liên quan đến phì đại lành tính tuyến tiền.
Di truyền
- Nam giới có cha hoặc anh em ruột từng phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 4–6 lần.
- 50% nam giới dưới 60 tuổi được phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt được cho là có yếu tố di truyền.
Chế độ ăn và lối sống
- Ăn nhiều đạm, chất béo, tinh bột, thịt đỏ, sữa, thực phẩm nhiều vitamin E hoặc caroten có thể làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt
- Ít vận động làm tăng nguy cơ mắc bệnh, trong khi tập thể dục đều đặn giúp giảm nguy cơ tới 25%.
- Rượu: Uống rượu nhẹ đến vừa có thể có tác dụng bảo vệ, nhưng lạm dụng rượu lại gây tác dụng ngược.
Béo phì thừa cân
- Các nghiên cứu đã cho thấy sự liên quan giữa việc tăng lượng mỡ với việc tăng sinh tuyến tiền liệt, 2 vấn đề này có quan hệ mật thiết với nhau. Những người tham gia béo phì có nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt gấp 3,5 lần so với người tham gia không béo phì.
- Điều tra dịch tễ học cũng chứng minh rằng béo phì làm tăng nguy cơ phẫu thuật phì đại tuyến tiền liệt, tiến triển các rối loạn tiểu tiện ở bệnh.
Bệnh lý mạn tính
- Trong bệnh đái tháo đường, việc tăng insulin và đường máu có liên quan đến sự tăng sinh tuyến tiền liệt làm dẫn đến bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
- Một số nghiên cứu cũng cho thấy bệnh lý tim mạch và việc sử dụng thuốc chẹn beta cũng làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Các yếu tố gây viêm
Có một vài bằng chứng cho là viêm đóng một vai trò trong sự phát triển và tiến triển của tuyến tiền liệt. Trong đó chứng minh rằng mối liên hệ chặt chẽ giữa phì đại tuyến tiền liệt và tình trạng viêm mô học trong các mẫu vật thu được từ sinh thiết tuyến tiền liệt .
Nguyên nhân cơ bản của viêm tuyến tiền liệt vẫn chưa rõ ràng, có một số giả thuyết:
- 1) phản ứng với tổn thương mô do nhiễm trùng,
- 2) phản ứng tự miễn dịch,
- 3) béo phì và béo bụng, do sản xuất dư thừa các cytokine gây viêm từ mô mỡ.
Viêm thường liên quan đến các cơ chế bệnh sinh của rối loạn tiểu tiện vì vậy đây có thể được coi là yếu tố làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Việc sử dụng các thuốc chống viêm có thể làm giảm đáng kể nguy cơ các rối loạn tiểu tiện qua đó giảm nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt
Rối loạn cương dương
Có nhiều bằng chứng chứng minh rằng, rối loạn cương dương và rối loạn tiểu tiện có mối quan hệ mật thiết với nhau thông qua đó làm tăng tình trạng phì đại tuyến tiền liệt. Nhưng chưa có cơ sở chính xác về hiện tượng nào xuất hiện trước hiện tượng nào xuất hiện sau.
Quan hệ tình dục không điều độ
Một vài khảo sát cho thấy việc quan hệ tình dục quá dày, sử dụng các thuốc kích dục cũng là một trong các yếu tố làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt sớm.
Một số yếu tố khác: căng thẳng, stress, lo lắng,.. cũng làm tăng nguy cơ phì đại tuyến tiền liệt.
Cách phòng bệnh phì đại tuyến tiền liệt
Từ các nguyên nhân gây bệnh thì có thể rút ra một số phương pháp phòng bệnh như sau:
- Phòng bệnh thông qua việc thay đổi chế độ ăn:
- Uống nhiều nước (hạn chế uống quá nhiều nước trước khi đi ngủ vì sẽ dẫn đến tình trạng tiểu đêm).
- Ăn nhiều rau xanh, một số loại rau như súp lơ, rau má, mồng tơi… đặc biệt tránh các đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng…
- Thay đổi chế độ sinh hoạt như: tập thể dục đều đặn nhất là các môn tốt cho tuyến tiền liệt như : đi bộ, yoga,…không ngồi quá lâu, tránh căng thẳng lo âu…đặc biệt không nhịn tiểu.
Nói tóm lại, nguyên nhân gây phì đại tuyến tiền liệt chưa được xác định rõ nhưng mà mọi yếu tố tác động đến cơ thể đều có thể trở thành nguyên nhân gây phì đại tuyến tiền liệt.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5717991/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/benign-prostatic-hyperplasia/symptoms-causes/syc-20370087
