Rau tàu bay: Công dụng, cách dùng và ứng dụng

Cây rau tàu bay là loại cây thân thảo, rễ màu trắng hoặc nâu, lá to, mỏng, hình trứng dài. Cây sống chủ yếu ở vùng khí hậu nhiệt đới. Ngoài làm rau, loại cây này còn được nhân dân ta sử dụng trong một số bài thuốc dân gian. Vậy chúng có công dụng gì và dùng như thế nào?

Cây rau tàu bay là cây gì?

Cây rau tàu bay có tên khoa học là Gynura crepidioides Benth, thuộc họ Cúc (Asteraceae). Ngoài tên gọi rau tàu bay, cây còn được biết đến với cái tên khác là kim thất.

Ở một số nơi trên thế giới, người ta cũng gọi loài cây này dưới nhiều tên phổ biến như: Okinawa Spinach, Redflower Ragleaf, cây cỏ cháy, Crassocephalum crepidioides, Ebolo, ye tong hao, Agologolo, Doyan-doyan, Ekinami, Gbuluh fuka, Miao kuo, Phak kaad chang, Phakkoat chaang,…

Rau tàu bay

Mô tả cây rau tàu bay

• Thân: dạng thân thảo, hình trụ, mập, mọc thẳng, phân nhánh trên không với các tuyến lông, có rãnh khía rõ rệt.
• Rễ: Rau tàu bay có hệ thống rễ cọc, tức là có một rễ cái mọc sâu xuống đất và có những rễ con mọc ra từ rễ cái. Rễ cái to có màu trắng hoặc nâu.
• Lá. Lá cây to, dài, dày, có răng cưa to ở mép, hai mặt đều có lông. Ở góc cuống lá có hai tai nhỏ trông như lá kèn. Lá rau tàu bay mọc cách.
• Hoa: dày đặc ở đầu (cụm hoa), được bao quanh bởi các lá bắc không nhân^(*) (gần như tất cả các cây họ Cúc đều mang đăc điểm này). 1-3 cụm hoa lại hợp thành 1 gù. Hoa rau tàu bay có hình trụ, màu từ hồng nhạt đến đỏ hoặc đỏ nâu, có mào lông mịn màu trắng, mềm. Mùa hoa là mùa hè.
• Quả. Quả bế hình trụ, có mào lông trắng ở đỉnh. (Quả bế là một loại quả khô không mở do 1 hoặc nhiều lá noãn tạo thành, các quả bế có thể được đưa đi xa nhờ gió, giống như quả bế của cây bồ công anh).

(*) Lá bắc: Là lá biến dạng, xuất hiện dưới mỗi hoa hoặc cụm hoa. Nó có thể tiêu giảm đi hoặc có màu sắc sặc sỡ. Ở họ Cúc, có nhiều lá bắc và tập hợp dưới cụm hoa tạo thành bao chung.

Hình ảnh cây tàu bay

Dưới đây là một số hình ảnh thực tế của cây rau tàu bay:

Có thể thu hái rau tàu bay ở đâu?

Rau tàu bay là loại cây một năm, thích hợp với vùng đất ẩm. Cây có thể phát triển trong bóng râm hoàn toàn (đất rừng sâu) bán bóng râm (đất rừng sáng màu) hoặc không bóng râm. Ở nước ta, cây mọc phổ biến ở các bãi hoang sau nương rẫy, ven đường đồi, bìa rừng, khe suối.

Cây có số lượng quả bế nhiều, bay theo gió, nên có thể phát tán tới nhiều nơi. Có thể tái tạo bằng cách nảy mầm từ các hạt hoặc bằng thân cây.

Cây tàu bay có công dụng gì với sức khỏe?

Nhân dân một số vùng sử dụng lá và toàn cây của cây rau tàu bay trong nhiều bài thuốc dân gian, cụ thể như sau:

• Chữa vết rắn, rết, côn trùng cắn
• Trị các biến chứng sau sinh (ở campuchia)
• Nhuận tràng (do chứa nhiều chất xơ)
• Giảm béo
• Chữa đau bụng
• Chữa sưng môi
• Cầm máu, sát trùng
• Trị cảm sốt, hạ nhiệt
• Chống tiêu chảy
• .v.v.

Tác dụng của rau tàu bay với phụ nữ mới sinh:

• Giúp hỗ trợ tăng tiết sữa mẹ
• Thúc đẩy quá trình chao đổi chất, làm tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng ở mẹ
• Giảm đau xương khớp sau sinh
• Ngăn ngừa viêm nhiễm vùng kín

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy cây rau tàu bay còn có một số tác dụng khác trong việc bảo vệ sức khỏe, chẳng hạn:

• Có các đặc tính chống khối u (Nghiên cứu đánh giá các hoạt động chống khối u trong mô hình in vitro và in-vivo của rau tàu bay và các cơ chết liên quan. Kết quả cho thấy các đặc tính phân giải ung thư và miễn dịch trung gian thông qua việc giải phóng NO từ các đại thực bào do NF-kB gây ra)
• Kháng khuẩn (nghiên cứu đã đánh giá hoạt tính kháng khuẩn của chiết xuất nước nóng của rau tàu bay và cây bớp bớp với ba chủng vi khuẩn như S. aureus, K. pneunonia và E. coli. Kết quả cho thấy, cả ba chủng này đều nhạy cảm với cả hai chiết xuất).
• Chống tiểu đường / bảo vệ tế bào B (Nghiên cứu trên chuột bạch tạng wistar đã đánh giá khả năng bảo vệ tế bào B và các hoạt động chống tiểu đường của rau tàu bay)
• Thuốc tẩy giun sán (Nghiên cứu đánh giá hoạt tính tẩy giun sán trong mô hình in vitro của dịch chiết lá rau tàu bay chống lại Haemonchus contortus trên ba giai đoạn phát triển. Kết quả cho thấy hoạt động tẩy giun sán phụ thuộc vào nồng độ. Hoạt tính này có thể là do các chất chuyển hóa thứ cấp như saponin, flavonoid và tannin trong dịch chiết).
• Chất chống oxy hóa / Chống tăng lipid máu (Nghiên cứu đánh giá các hoạt động chống oxy hóa và chống tăng lipid máu của chiết xuất methanol trong các bộ phận trên mặt đất của rau tàu bay.). Kết quả cho thấy hoạt động chống oxy hóa phụ thuộc đáng kể vào liều lượng).
• Thuộc tính ức chế Acetylcholinesterase (Các kết quả cho thấy một nguồn chất phytochemical phenolic trong rau tàu bay có đặc tính chống oxy hóa và ức chế acetylcholinesterasem, có tiềm năng điều trị bệnh Alzheimer)

Một số bài thuốc dân gian từ cây rau tàu bay

Lưu ý: Các bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo, giới thiệu. Trước khi sử dụng bất kì bài thuốc nào, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ. 

• Chữa đau đầu: Dùng lá sắc uống
• Chữa vết thương mới: Dùng nhựa lá bôi lên vết thương
• Cầm máu mũi: Dùng bột lá khô
• Điều trị bướu cổ: Rau tàu bay khô 30g, cây xạ đen khô 30g. Sắc với 1,2 lít nước, đun cạn còn 500ml chia 3 lần uống trong ngày.
• Chữa phì đại tiền liệt tuyến: rau tàu bay khô 30g, náng hoa trắng 10-15g. Đun nước sắc uống hằng ngày. (Tuy nhiên cần lưu ý rằng, náng hoa trắng có chứa độc dược có thể gây nôn, đau đầu, chóng mặt,…)
• Trị côn trùng, rết cắn. Rau tàu bay (cả thân và lá) tươi đem rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vết cắn liên tục 2-3 ngày.
• Tăng cường sức khỏe, phòng ngừa ung thư. Ăn rau tàu bay 2-3 lần/tuần.
• Giảm đau khớp, sưng viêm. Dùng rau tàu bay tươi rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vùng xương khớp bị đau nhức hoặc vết thương bị sưng.
• Điều trị sốt. Rau tàu bay khô 10-15 g đem sắc nước và uống. Uống liên tục 2-3 ngày sẽ thấy triệu chứng thuyên giảm.

Cách dùng rau tàu bay làm món ăn ở một số nơi trên thế giới

Ở Việt Nam

Rau tàu bay được biết nhiều qua chiến tranh ở Việt Nam, đây là rau rừng giúp bộ đội Việt Nam làm nguồn thực phẩm thay cho rau xanh trong những năm tháng chiến tranh. Nhưng do nguồn gốc hoang dại nên không được sử dụng nhiều hoặc trồng làm rau. Ở Việt Nam, đôi khi nó được sử dụng làm thực phẩm thay thế rau xanh nhưng rất hạn chế do mùi hắc rất khó chịu kể cả khi đã được luộc chín.

Đọt non và lá tàu bay có thể dùng để ăn sống, muối dưa, luộc, xào, nấu canh … Tuy nhiên do có vị đắng, mùi hôi đặc trưng nên cần có cách chế biến phù hợp mới thơm ngon. Có ý kiến cho rằng ăn nhiều và thường xuyên rau tàu bay có thể bị thiếu máu. Khắc phục tình trạng này bằng cách phối hợp chấm nước mắm chanh hoặc làm rau trộn có chanh hoặc giấm để tăng hấp thu sắt tạo huyết sắc tố. Cũng có ý kiến dùng thường xuyên rau tàu bay có thể bị sỏi thận. Do đó nên ăn thay đổi những món rau rừng khác. Tuy nhiên, những ý kiến này chưa được khoa học kiểm chứng.

Ở Trung Quốc

Rau tàu bay được dùng làm dược liệu lâu đời. Hiện nay, loại rau này được trộn với rau xà lách và dùng để nấu canh. Loài rau này còn đang được trồng thương mại hóa ở Trung Quốc như một loại rau sạch để khuyến cáo người dân ăn giảm lượng cholesterol có hại trong máu.

Ở Nhật Bản

Ở Nhật Bản, tại tỉnh Onikawa và các quần đảo ở cực Nam Nhật Bản, một số công ty chuyên về thực phẩm oganic đã mở trang trại để trồng rau tàu bay nhằm mục đích kinh doanh rau sạch có vị thuốc, công dụng giúp làm giảm cholesterol, được mang tên là “Rau bina Okinawa” hay “Cải bó xôi Onikawa” (Okinawa Spinach).

Rau tàu bay được dùng pha trộn với các loại rau khác để làm món salad tăng khẩu vị và làm thuốc thảo dược. Ngoài ra, do sức sống của loại rau này nên ở Nhật Bản người ta trồng để che phủ đất, chống xói mòn và làm cây cảnh, dùng trong thiết kế nông nghiệp sinh thái.

Ở Châu Phi

Lá và thân có nhiều chất nhầy được dùng làm rau ăn. Trong đó:

• Ở Nigeria, người ta lấy lá đem chần sơ, rút ​​hết nước thừa, sau đó nấu với ớt, hành, cà chua, dưa (đôi khi thêm cá hoặc thịt) để làm món súp, món hầm.
• Ở Sierra Leone, lá được nghiền thành bột nhão để làm nước sốt với bột đậu phộng.

Các nước khác

Ở Úc, cây được ăn như một loại rau xanh, nấu chín hoặc ăn sống.

Ở Thái Lan, củ rau tàu bay được ăn với tương ớt.

Rau tàu bay trong y học hiện đại Việt Nam

Trong các bài thuốc dân gian ở trên, có một bài thuốc rất hay về công dụng của rau tàu bay, đó chính là bài thuốc chữa phì đại tuyến tiền liệt và cải thiện các triệu chứng do tình trạng này gây nên. Tuy nhiên hiện nay vẫn chưa có nhiều đơn vị nghiên cứu về bài thuốc này và ứng dụng vào các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho nam giới.

Xuất phát từ bài thuốc dân gian trên cùng mong muốn mang tới cho người tiêu dùng Việt Nam những sản phẩm hỗ trợ sức khỏe thực sự chất lượng, hiệu quả, công ty Công ty cổ phần Dược phẩm Thái Minh (địa chỉ Số 3 – ngõ 2 Thọ Tháp, Phường Dịch Vọng, Quận Cầu Giấy, Hà Nội) đã tiến hành nghiên cứu và ứng dụng thành công bài thuốc dân gian trên vào sản phẩm Vương Bảo. Không chỉ có thành phần là rau tàu bay và náng hoa trắng, Vương Bảo còn được bổ sung thêm hải trung kim và nam sài hồ – đều là những vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Bốn vị thuốc này không hề đối nghịch nhau mà ngược lại, chúng hiệp đồng với nhau để nâng cao hiệu quả cho người bệnh (thành phần tỉ lệ đã được tính toán kỹ lưỡng và được nghiên cứu lâm sàng cụ thể).

Vương Bảo có công dụng chính là:

• Giúp hỗ trợ làm giảm kích thước và hạn chế sự phát triển của u phì đại tiền liệt tuyến
• Giúp cải thiện các rối loạn tiểu tiện ở nam giới có u xơ tiền liệt tuyến

Sau hơn 5 năm có mặt trên thị trường, Vương Bảo hiện nhận được sự ủng hộ và hài lòng của hàng ngàn khách hàng trên khắp cả nước. Tuy nhiên, để khẳng định hơn nữa về chất lượng sản phẩm cũng như bảo vệ quyền lợi của khách hàng, hiện Vương Bảo đang triển khai chương trình “CAM KẾT HOÀN LẠI 100% TIỀN” nếu khách hàng sử dụng sau 3 tháng không thấy kích thước tuyến tiền liệt giảm.

Quý khách có thể đọc kỹ thể lệ và cách thức tham gia chương trình hoàn tiền: TẠI ĐÂY

Tổng kết

Trên đây là một số thông tin về cây rau tàu bay, gồm hình ảnh, công dụng và ứng dụng của nó trong y học nước nhà. Để tìm hiểu thêm về sản phẩm Vương Bảo và tư vấn miễn phí bệnh u xơ tuyến tiền liệt, bạn có thể gọi tới tổng đài 1800.1258 (miễn phí gọi đến).

Nguồn bài viết:

1. http://www.stuartxchange.com/Borbotak
2. https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Crassocephalum+crepidioides
3. http://trangthegioitunhien.blogspot.com/2016/04/net-ep-tu-hoa-qua-rau-tau-bay.html